Thuiskomst

1 november | 2023 

Eenmaal thuisgekomen ben ik gevraagd om mijn ervaringen te delen op het Verder in Beweging-congres november 2023. Hierin neem ik jullie mee in wat we kunnen leren van het ziekenhuis in Mulanje, Malawi of kijk de Ted-talk hiernaast. 

Waarom Malawi?
Ongelijkheid op het gebied van gezondheid is altijd al iets geweest wat mij heeft aangegrepen. Waarom hebben wij het in Nederland zo goed, 'ook al hebben we altijd genoeg te klagen', en is gezondheid in Afrika zoveel slechter? Nederlanders worden gemiddeld 82 jaar, terwijl mensen in Malawi 62 jaar worden. Dat is een verschil van 20 jaar.

Daarom wilde ik met mijn eigen ogen zien hoe de zorg daar is ingericht.
Ik keek twee maanden mee met de publieke gezondheidsprogramma's en het lokale management van het Mulanje Mission Hospital in Malawi.

Malawi is een Zuidoost-Afrikaans land dat geclassificeerd is als een van de armste landen ter wereld. Hoeveel zou de gemiddelde Malawiër op jaarbasis verdienen? 600 euro per jaar, wat neerkomt op 1,7 euro per dag. Ook als je kijkt naar Afrikaanse buurlanden is Malawi erg arm, zoals Zambia, Tanzania en Kenia. Maar armoede is meer dan het niet hebben van geld. Het is het slapen op de grond, geen geld hebben om jezelf te verzorgen, naar school of de dokter te gaan en eten te kopen. Meer dan 20% van de mensen in Mulanje leeft op dit moment van 1 maaltijd per dag.

Wat betreft gezondheidszorg zijn er grote verschillen tussen Nederland en Malawi. Maar we hebben één ding gemeen: we staan beide voor de grootste dreiging op het gebied van volksgezondheid, namelijk de klimaatcrisis.

De klimaatverandering zorgt voor tropische stormen overal ter wereld. De bijdrage van de westerse wereld/noordelijk halfrond is daarin véél groter dan die van het zuidelijk halfrond. Zo stoot Nederland 95 keer meer CO2 uit dan Malawi (1). Ondanks de mindere bijdrage aan de klimaatverandering worden arme landen harder geraakt door deze stormen, doordat ze weinig tot geen middelen tot hun beschikking hebben (2). In februari is Malawi nog geraakt door de cycloon Freddy. Dit heeft directe gevolgen voor de volksgezondheid in het land. Door de weggespoelde latrines is er een uitbraak van cholera en buiktyfus. En doordat 75% van de oogst is weggespoeld, is er meer ondervoeding, wat zorgt voor een hoger risico op tuberculose en andere ziektes.
Ondanks deze moeilijke situatie is er veel mogelijk en kunnen we veel leren van het Mulanje Mission Hospital.

LEERPUNT 1 | Hergebruiken
Het eerste punt is dat wij onze ecologische voetafdruk in de zorg kunnen verkleinen door hergebruik van de beschikbare middelen. We kunnen meer doen met minder.
Een goed voorbeeld is hoe het in de OK eraan toegaat, de plek waar in het ziekenhuis het meeste afval wordt geproduceerd. Malawi laat zien dat we meer kunnen met minder. Door de beperkte middelen wordt hier zoveel mogelijk hergebruikt door sterilisatie, zoals instrumenten en doeken. Maar ook de OK-kleding. De stijl van de kleding heeft zelfs een warm Afrikaans tintje.

Dit in tegenstelling tot Nederland, waar het grootste deel wegwerp is. Om dit te laten zien hebben we een vergelijking gemaakt van het afval dat wordt weggegooid na een ziekenhuisbevalling zonder complicaties. Links Nederland en rechts Malawi. Ik schrok toen ik dit verschil zag.
Het tegenargument dat vaak gebruikt wordt, is: "Ja, maar de infectiecijfers." Als we de wondinfectiecijfers na een keizersnede vergelijken tussen Nederland en het Mulanje Mission Hospital, zien we dat het Mulanje Mission Hospital zelfs lager scoort dan het gemiddelde in Nederland. 0,8% versus 1,4% in Nederland (3). Malawi laat zo heel duidelijk zien dat we meer met minder kunnen doen en dat de kwaliteit van zorg gelijk kan blijven.

LEERPUNT 2 | Vertrouwen en acceptatie 
Om bewust te durven kiezen voor minder en de controle durven loslaten, is gedragsverandering nodig. Dit is natuurlijk lastig in een land waar de middelen wel beschikbaar zijn en mensen ‘nee’ niet vaak horen. Dit staat in contrast met Malawi, waar geen keuze is.

Dit brengt mij op het tweede punt dat we kunnen leren van de Malawianen: namelijk hun grote vermogen tot acceptatie en vertrouwen. Ze doen wat ze kunnen en laten het verder los. Ze halen veel vertrouwen uit hun geloof, het geloof dat het lot vastligt en dat dingen lopen zoals ze moeten lopen. Het is goed om kritisch stil te staan bij de vraag of controlemechanismen zoals regeldruk en administratielast ons daadwerkelijk meer kwaliteit van zorg bieden, of dat het schijncontrole is en het toch wel loopt zoals het moet lopen. De Raad van Volksgezondheid heeft hier een mooi rapport over geschreven.

LEERPUNT 3 | Warme integrale zorg
Het derde punt dat we kunnen leren van Mulanje Mission Hospital is de warme integrale zorg die ze bieden. Door deze focus op relatie, en doordat ze simpelweg de middelen niet hebben om zorg te leveren in de omgeving, moeten ze wel inzetten op preventie. Dit doen ze door integraal te kijken en de achterliggende gezondheidsoorzaken aan te pakken. Zo investeren ze in duurzame landbouwprojecten om mensen economisch onafhankelijk te maken, bijvoorbeeld door hen te leren hoe ze geiten en bijen kunnen houden voor de verkoop van honing en vlees. Dit zorgt voor minder ondervoeding en dus minder kans op ziektes. Ook geven ze sociale ondersteuning in de vorm van zeep, dekens, bloem en kleding. De verantwoordelijkheid van het ziekenhuis reikt dus verder dan het leveren van pure medische zorg, zoals in Nederland.
Een voorbeeld van sociale integrale zorg ervaarde ik tijdens het meelopen op de afdeling palliatieve zorg. Op een van de poli’s kwam er een jongetje van 9 jaar samen met zijn schoonbroer ter controle. Hij had leukemie en is hiervoor succesvol behandeld. Zijn vader is vorig jaar overleden en zijn moeder is depressief. Deze jongen is volledig afhankelijk van de zorg van zijn oudere zus en schoonbroer. De verpleegkundige Annie vertelde dat deze jongen altijd heel vrolijk was, maar vandaag was hij verdrietig. Na veel doorvragen vertelde hij wat er aan de hand was. Het was de eerste schooldag na de vakantie, maar hij had geen schooltas, schriftjes, pennen en schoolschoenen. Zonder deze spullen kun je niet naar school. Ik keek naar zijn voeten; hij had gele slippers aan met een gat bij zijn teen. Annie liep naar achteren en haalde een paar schoolschoenen, wat schriftjes, pennen en extra kleding tevoorschijn. Aan het einde van de ochtend liep deze jongen vol trots met een schooltas gevuld met schoolspullen het ziekenhuis uit. Annie en het ziekenhuis gaven die dag meer dan alleen medische zorg!

Conclusie
De zorg, overal ter wereld, vraagt om een revolutie! Om dit te bereiken is een duurzame kijk op gezondheid nodig vanuit een warm hart, waarbij de focus ligt op meer met minder, meer acceptatie en vertrouwen, en integrale preventieve zorg.

Laten we vandaag de stap zetten om te zorgen dat het warme hart van Afrika blijft kloppen.

Bron:
1. https://genderdata.worldbank.org/indicators/ny-gdp-pcap-cd/
2. World risk index, 2022
3. IPC ACUTE FOOD INSECURITY ANALYSIS JUNE 2023 - MARCH 2024 – MALAWI
4. www.vzinfo.nl/zorginfecties/ziekenhuiszen/postoperatieve-wondinfecties
5. Mulanje Mission Hospital, mmh.mw